هرچند دقیقه یک بار با حرکتی آرام و ظریف عضلات لبش را به هم می فشارد.
تکرار این حرکات آنقدر برایش عادی و غیر ارادی شده است که دیگر حتی احساسش هم نمی کند. مگر گاهی که یکی از دوستان و اطرافیان به او تذکر می دهد. در این شرایط است که بار دیگر به یاد می آورد که عادتی دارد که اگر چه برای خودش عادی شده است اما چندان هم طبیعی نیست و ریشه در اختلالی دارد که همه آن را به نام تیک می شناسیم. اما همیشه هم تیک ها تا این حد نامحسوس نیستند و گاهی این حرکات تکراری (تیک) می تواند باعث آزار فرد و اطرافیان او شود. در همین زمینه دکتر پرویز مظاهری, دبیر انجمن روانپزشکان چنین توضیح می دهد.
تیک از سه نوع
همه ما اصطلاح تیک عصبی را شنیده ایم. اصطلاحی عامیانه که واژه درست و علمی آن اختلال تیک است. اختلالی که در آن فرد حرکات و صحبت های تکراری را چندین بار در روز به طور مداوم انجام می دهد. این اختلال به طور کلی به سه گروه اصلی تقسیم می شود:
تیک حرکتی: این تیک از دو نوع دیگر شایع تر است. در این حالت فرد حرکاتی مانند پلک زدن, تکان دادن لب و فک, شکلک در آوردن, تکان دادن سر یا بالا انداختن شانه ها را تکرار می کند. همچنین ممکن است چندین بار پاهایش را تکان دهد یا سرش را به دفعات به عقب و طرفین برگرداند.
تیک صوتی: در این حالت فرد ممکن است بارها سرفه کند, خرخر کند, بینی خود را به طور مکرر بالا بکشد, فین کند, کلمات زشت بیان کند یا حرف زشت را چند بار تکرار کند یا ممکن است یک کلمه یا حرف دیگران را بارها به زبان بیاورد.
تیک صوتی و حرکتی (بیماری توره): در این افراد تیک حرکتی و صوتی هردو وجود دارند. به طور مثال فردی که همزمان یک کلمه را چندین بار تکرار می کند و در حین آن به طور مداوم پلک می زند. نکته مهم این است که باید بدانید تمام این تیک ها – حرکتی, صوتی و توره (صوتی و حرکتی) – به صورت غیر ارادی هستند.
عوامل موثر در تیک
وراثت: در اختلال تیک, ژن نقش بسیار مهمی دارد. افرادی که دچار تیک هستند معمولا یکی از اعضای خانواده آنها دچار تیک است. همچنین تیک در دو قلوهای یک تخمکی زیاد دیده می شود.
استرس و اضطراب: یکی از علل بسیار موثر در بوجود آمدن تیک, استرس و اضطراب بیش از اندازه است. افرادی که مشاغل پر استرس دارند یا در خانواده های متشنج – خانواده هایی که در آنها دعوا و مشاجره بین والدین و دیگر اعضای خانواده زیاد است – زندگی می کنند, احتمال اینکه دچار تیک شوند زیاد است. همچنین مشخص شده است که رفتارهای تیکی در زمان فشارهای عصبی افزایش می یابد.
اگر کودکتان تیک دارد
تیک در کودکان منشا اضطرابی دارد. معمولا کودکانی که دچار تیک می شوند اضطراب بسیار بالایی را تجربه می کنند و باید تحت نظر روانپزشک, ابتدا منشا اضطراب کودک ریشه یابی, سپس مشکل برطرف شود. ممکن است کودکی اعضا و اندام خود را موقع حرف زدن به بالا تکان دهد (حالت پریدن) و این کار را چندین بار انجام دهد. یا زمانی که می خواهد صحبت کند این حرکت را ناخواسته انجام دهد. این حالت برای خود کودک و دیگران بسیار آزار دهنده است و کودک باید سریع تحت درمان قرار گیرد. اما همیشه هم عامل ایجاد تیک در کودکان اضطراب نیست و گاهی ممکن است این اختلال با اختلال های دیگری مانند بیش فعالی, کم توجهی, مشکلات یادگیری و وسواس همراه باشد. بنابراین بهترین راهکار برای رفع تیک کودکان مشاوره با یک متخصص است. همچنین به یاد داشته باشید در کنار درمان های پزشکی حمایت و مهربانی شما با کودک نیز بسیار موثر خواهد بود. بنابراین سعی کنید تا حد امکان موقعیت های استرس زا را در خانه کاهش دهید.
چگونه به تیک مبتلا نشویم
اگر در خانواده شما سابقه ای از اختلالات تیکی دیده می شود راه هایی وجود دارند که به کمک آنها شما بتوانید احتمال رشد تیک مزمن را کاهش دهید. به طور مثال, اگر کودک شما از تیک رنج می برد, اطلاعات زیر می تواند برای کاهش این عادت مورد استفاده قرار بگیرد.
از آنجا که رفتارهای تیکی غالبا با فشارهای روحی تشدید می شوند, عناصری را در زندگی کودکتان جست و جو کنید که ممکن است منشا ناراحتی یا نگرانی او باشند. آیا آنان تلاش می کنند که از تکالیف مدرسه و درس ها عقب نمانند؟ آیا مشکلات زناشویی شما باعث پریشانی آنها می شود؟ برای کاهش تنش های احتمالی کودکتان و خودتان تا آنجا که ممکن است برای ایجاد آرامش و اطمینان و حذف موقعیت های فشارزا بکوشید و سعی کنید در ارتباطات خود آرامش داشته باشید, چون با کاهش فشارهای روانی و روحی (عصبی)افراد کمتر دچار اختلال تیک می شوند.
خانواده آرام
شرایط ایجاد و تشدید تیک بسیار مهم است و رفتار والدین روی کودک تاثیر مستقیم می گذارد. حتی در مواقعی که والدین با یکیگر قهر هستند این سکوت سنگین استرس شدیدی را برای فرزندان ایجاد می کند که در مواردی سبب افزایش تیک, شب ادراری و لکنت زبان فرزندان می شود. از سویی دیگر تغییرات ناگهانی محل زندگی ممکن است تا مدتی روی کودکان تاثیر منفی بگذارد. البته این مساله زودگذر و موقتی است و اصلا جای نگرانی وجود ندارد. بنابراین برای جلوگیری از تشدید تیک, والدین باید از تنبیه کردن, بازگو کردن مکرر اشتباهات کودک و مسخره کردن او جدا خودداری کنند. عوامل محیطی, عاطفی و هیجانی نیز از جمله موارد شناخته شده ای هستند که در تشدید تیک موثرند. به این شکل که افرادی که دارای تیک هستند در مواجهه با موقعیت های استرس زا و مشکلات اضطراب آور تیک آنها بیشتر می شود و برعکس در مواقعی که محیط آرام است و ترس و وحشت و نگرانی وجود ندارد, این تیک ها به حداقل می رسد. در این زمینه وظیفه اطرافیان بسیار مهم است. به این صورت که نباید به این حرکات اهمیت بدهند یا دائم به وی گوشزد کنند که چرا این کار را انجام می دهی زیرا با آگاهی یافتن فرد از این مشکل و رفتارش روی آن متمرکز می شود. در همین موقع است که تیک وی افزایش می یابد. این حالت روی عملکرد شغلی و تحصیلی فرد تاثیر می گذارد و باعث می شود فرد به مرور گوشه گیر شود, اعتماد به نفس اش پایین بیاید, دچار خلق افسرده شود و از قرار گرفتن در موقعیت های دسته جمعی دچار اضطراب شود.
حرف آخر
به افرادی که دارای این مشکل هستند توصیه می کنیم با توجه به غیر ارادی بودن این رفتارها از متمرکز شدن روی آن پرهیز و حتما به روانپزشک مراجعه کنند تا در جربان دارو درمانی, خانواده درمانی و رفتار درمانی معالجه شوند.
منبع: www.newmatlab.persianblog.ir
